เพราะ “ขา” คืออวัยวะสำคัญที่ช่วยให้ร่างกายเคลื่อนไหวและใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างคล่องตัว แต่หากวันหนึ่งขาของเราเกิดอาการบวม ช้ำ หรือรู้สึกร้อนวูบวาบโดยไม่ทราบสาเหตุ นั่นอาจไม่ใช่แค่อาการเมื่อยล้าธรรมดา แต่อาจเป็นสัญญาณของ “ลิ่มเลือดอุดตันที่ขา” ภาวะที่ไม่ควรมองข้าม เพราะหากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายได้ 

บทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับภาวะลิ่มเลือดอุดตันที่ขาอย่างลึกซึ้ง ตั้งแต่สาเหตุ อาการที่ควรสังเกต ไปจนถึงแนวทางการรักษาและการป้องกันอย่างถูกวิธี เพื่อให้สามารถดูแลสุขภาพตัวเองและคนใกล้ชิดได้อย่างมั่นใจและปลอดภัยในทุกก้าวเดิน

รู้จัก ลิ่มเลือดอุดตันที่ขา คืออะไร ?

ลิ่มเลือดอุดตันที่ขา หรือ ภาวะลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดดำลึก (Deep Vein Thrombosis: DVT) คือภาวะที่เลือดเกิดการแข็งตัวและรวมตัวกันเป็นก้อน (ลิ่มเลือด) ภายในหลอดเลือดดำส่วนลึกที่อยู่ภายในกล้ามเนื้อ มักพบที่บริเวณน่อง ขา หรือต้นขา โดยลิ่มเลือดเหล่านี้จะขัดขวางการไหลเวียนกลับสู่หัวใจของเลือด ทำให้เกิดอาการบวม เจ็บ และรู้สึกตึงหรือหนักที่ขา หากลิ่มเลือดหลุดและลอยไปที่ปอด อาจทำให้เกิดการอุดตันของหลอดเลือดที่ปอด (Pulmonary Embolism) ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องได้รับการรักษาทันที

รู้ทันสาเหตุ ลิ่มเลือดอุดตันที่ขาเกิดจากอะไร ?

สาเหตุหลักของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันที่ขา มักเกิดจากภาวะทางสุขภาพและการมีโรคประจำตัว เช่น มีผนังหลอดเลือดผิดปกติ หรือเป็นโรคหัวใจ แต่อีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่กระตุ้นให้เกิดลิ่มเลือดได้ง่ายขึ้นคือพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะเมื่อพฤติกรรมนั้นส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดช้าลง หรือส่งผลให้เลือดมีแนวโน้มแข็งตัวมากขึ้น ดังนี้

1. การนั่งหรือยืนนานเกินไปโดยไม่เคลื่อนไหว เพราะการอยู่ในท่าทางเดิมนานๆ ส่งผลให้เลือดไหลเวียนช้าลง โดยเฉพาะที่บริเวณขา ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดลิ่มเลือด
2. ขาดการออกกำลังกาย การไม่เคลื่อนไหวร่างกายหรือขาดกิจกรรมที่ช่วยกระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด เช่น การนอนพักฟื้น การใช้ชีวิตแบบอยู่กับที่ ทำให้กล้ามเนื้อไม่ได้ช่วยบีบเลือดกลับไปยังหัวใจ ซึ่งส่งผลต่อความเสี่ยงในการเกิดลิ่มเลือด
3. การสูบบุหรี่ สารนิโคตินในบุหรี่ทำให้หลอดเลือดหดตัว เลือดหนืดขึ้น และเพิ่มแนวโน้มของการเกิดลิ่มเลือดโดยตรง
4. การใช้ฮอร์โมนบางชนิด เช่น ยาคุมกำเนิด ยาฮอร์โมนเพศ หรือยาที่ใช้รักษาวัยทองในผู้หญิงอาจมีผลข้างเคียงที่เพิ่มความหนืดของเลือด ส่งผลให้เกิดลิ่มเลือดง่ายขึ้น
5. ภาวะอ้วนหรือน้ำหนักเกิน ไขมันสะสมในร่างกายมากเกินไป โดยเฉพาะบริเวณท้องและสะโพก ทำให้แรงดันในหลอดเลือดดำที่ขาเพิ่มขึ้น ซึ่งส่งผลให้เลือดไหลเวียนยากขึ้นและเกิดการอุดตันได้ง่าย

ใครอยู่ในกลุ่มเสี่ยงภาวะลิ่มเลือดอุดตันที่ขา ?

แม้ภาวะลิ่มเลือดอุดตันที่ขาจะสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย แต่ก็มักพบได้บ่อยในบางกลุ่มที่มีปัจจัยเสี่ยงทางสุขภาพหรือพฤติกรรมบางอย่างที่ส่งผลต่อระบบไหลเวียนเลือด จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่กลุ่มเสี่ยงควรหมั่นสังเกตความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น โดยกลุ่มที่มีแนวโน้มเกิดลิ่มเลือดอุดตันที่ขาสูงกว่าคนทั่วไป มีดังนี้

• ผู้สูงอายุ โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุเกิน 60 ปีขึ้นไป ระบบไหลเวียนเลือดมักทำงานช้าลงตามวัย และหลอดเลือดมีแนวโน้มเสื่อมสภาพมากขึ้น ส่งผลให้เลือดไหลเวียนไม่สะดวก จึงมีความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดได้มากกว่ากลุ่มวัยอื่น
• หญิงตั้งครรภ์และหลังคลอด การเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมน รวมถึงการขยายตัวของมดลูกที่อาจกดทับหลอดเลือดดำบริเวณเชิงกราน ส่งผลให้เลือดไหลเวียนกลับสู่หัวใจได้ยากขึ้น จึงเพิ่มโอกาสการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ
• ผู้ที่นอนพักรักษาตัวนานๆ เช่น ผู้ที่ต้องนอนพักฟื้นหลังการผ่าตัดใหญ่ โดยเฉพาะการผ่าตัดกระดูกสะโพกหรือเข่า หรือผู้ป่วยที่ไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ตามปกติ การเคลื่อนไหวน้อยทำให้เลือดไหลเวียนช้าลง ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญต่อการเกิดลิ่มเลือด
• ผู้ป่วยโรคมะเร็ง มะเร็งบางชนิดสามารถกระตุ้นให้เลือดแข็งตัวได้ง่ายขึ้น และการรักษาด้วยเคมีบำบัดก็อาจส่งผลต่อผนังหลอดเลือด ทำให้เสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดเพิ่มมากขึ้น
• ผู้ที่มีประวัติลิ่มเลือดอุดตันในครอบครัว หากคนในครอบครัวเคยมีภาวะลิ่มเลือดอุดตันมาก่อน สมาชิกคนอื่นๆ ก็จะมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น เนื่องจากอาจมีความผิดปกติทางพันธุกรรมที่ส่งผลต่อระบบการแข็งตัวของเลือด
• ผู้ที่ใช้ยาบางชนิด หรือมีโรคเรื้อรัง เช่น ผู้ที่เป็นเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือโรคหัวใจ ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นปัจจัยที่กระทบต่อการไหลเวียนของเลือด นอกจากนี้ ยาบางชนิด เช่น ยาคุมกำเนิดหรือฮอร์โมนทดแทน ก็อาจเพิ่มโอกาสเกิดลิ่มเลือดได้เช่นกัน

ภาวะลิ่มเลือดอุดตันที่ขา มีอาการอย่างไร ?

• ลิ่มเลือดอุดตันที่ขา เป็นภาวะที่มักเริ่มต้นด้วยอาการเพียงเล็กน้อยจนอาจถูกมองข้ามในช่วงแรก แต่หากผู้ป่วยไม่ได้รับการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที อาการอาจลุกลามและก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายได้ แม้ในผู้ป่วยบางรายจะไม่มีอาการที่ชัดเจน แต่ส่วนใหญ่จะมีสัญญาณที่สามารถสังเกตได้จากความผิดปกติของร่างกาย อาทิเช่น
  • ขาบวม ขาข้างที่เกิดลิ่มเลือดจะบวมขึ้นข้างเดียว เนื่องจากเลือดไม่สามารถไหลเวียนกลับสู่หัวใจได้ตามปกติ ความบวมนี้อาจเริ่มจากบริเวณน่องไปถึงต้นขา หรือลามไปถึงเท้าได้
  • ปวดหรือรู้สึกตึงน่อง มีอาการปวดคล้ายตะคริวหรือปวดตึงลึกๆ ภายในกล้ามเนื้อ ซึ่งเป็นอาการที่พบได้บ่อยและมักเกิดเฉพาะขาข้างที่มีลิ่มเลือด
  • ผิวหนังเปลี่ยนสี บริเวณที่มีลิ่มเลือดอุดตันอาจมีสีแดงหรือคล้ำกว่าปกติ โดยในผู้ป่วยบางรายอาจมีสีม่วงหรือน้ำเงิน หากมีอาการหลอดเลือดอุดตันรุนแรง
  • บริเวณขาอุ่นหรือร้อนผิดปกติ เกิดจากอุณหภูมิผิวบริเวณขาที่มีลิ่มเลือดมักจะสูงกว่าปกติ เนื่องจากมีการอักเสบภายในหลอดเลือด
  • เส้นเลือดใต้ผิวหนังโป่งพอง ในบางกรณี เส้นเลือดดำที่ขาอาจปรากฏชัดเจน หรือดูพองโตผิดปกติ ซึ่งเป็นการบ่งชี้ว่ามีแรงดันในหลอดเลือดเพิ่มสูงจากการอุดตัน

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมและนัดหมายแพทย์ได้ที่

ศูนย์ศัลยกรรม ชั้น 4 โรงพยาบาลวิมุต

เวลาทำการ 08:00 - 20:00 น. โทร. 0-2079-0040

หรือดาวน์โหลด ViMUT Application เพื่อนัดหมายแพทย์ หรือบริการปรึกษาหมอออนไลน์

ทุกปัญหาสุขภาพ ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางออนไลน์ ที่พร้อมดูแลคุณด้วยความใส่ใจ