รู้หรือไม่ ? อาการหน้าบวม คอบวม ปวดกราม ปวดขากรรไกร หรือเจ็บคอ นอกจากฟันผุแล้ว ยังมีอีกหนึ่งปัญหาสุขภาพที่หลายคนอาจมองข้าม นั่นคือ "ต่อมน้ำลายอักเสบ" แม้ภาวะนี้จะมีเปอร์เซ็นต์อันตรายต่อชีวิตน้อย แต่ก็สามารถสร้างความรำคาญในการใช้ชีวิตประจำวันและอาจนำไปสู่การติดเชื้อรุนแรงได้ สำหรับใครที่สงสัยว่าต่อมน้ำลายอักเสบนี้มีอาการอย่างไร เกิดจากอะไรและต้องรักษาอย่างไร เรามาตามหาคำตอบกัน

ต่อมน้ำลายอักเสบคืออะไร?

ต่อมน้ำลาย เป็นต่อมที่ทำหน้าที่สร้างน้ำลายเพื่อใช้เป็นสารหล่อลื่นที่ช่วยในเรื่องของการพูด การกลืน การเคี้ยวอาหารควบคุมจุลินทรีย์ในช่องปากและย่อยอาหารประเภทแป้ง ซึ่งต่อมน้ำลายอักเสบ (Sialadenitis) นั้นเป็นภาวะที่ต่อมน้ำลายเกิดการอักเสบโดยมีสาเหตุกระตุ้นได้หลายปัจจัย โดยอาจเกิดขึ้นได้กับต่อมน้ำลายหลัก 3 คู่ ได้แก่ ต่อมใต้ลิ้น, ต่อมน้ำลายข้างกกหู (หรือต่อมพาโรติด) และต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร โดยต่อมน้ำลายข้างกกหูและบริเวณขากรรไกรจะเป็นต่อมที่เกิดการติดเชื้อได้บ่อยที่สุด 

สาเหตุของต่อมน้ำลายอักเสบ

ต่อมน้ำลายอักเสบสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัย ดังนี้

• ติดเชื้อ การติดเชื้อเป็นสาเหตุที่ถูกพบได้บ่อย โดยสามารถเกิดได้ทั้งจาก
  • ติดเชื้อแบคทีเรีย ที่มักเกิดจากปัญหาสุขภาพช่องปากและความสะอาดในช่องปาก
  • ติดเชื้อไวรัส เช่น ไวรัสมัมส์ที่ทำให้เกิดคางทูม, ไวรัสเริม, ไวรัส HIV หรือเอดส์ เป็นต้น
• ท่อน้ำลายอุดตัน อาจเกิดได้จากตัวท่อน้ำลายมีการตีบ หรือคดเกิดขึ้น และอาจรวมไปถึงการมีนิ่วในต่อมน้ำลายหรือในท่อน้ำลาย ซึ่งทำให้ท่อน้ำลายอุดตัน จึงทำให้น้ำลายไหลเวียนได้น้อยลง

• ภาวะน้ำลายน้อย เกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การดื่มน้ำน้อย, โรคโจเกรน, ผลข้างเคียงจากยาประจำตัว เช่น ยาภูมิแพ้ ยาความดันโลหิต ยาขับปัสสาวะ หรือยาทางระบบประสาท ซึ่งเมื่อน้ำลายไหลเวียนน้อยจะทำให้เชื้อโรคเจริญเติบโตได้ง่ายและเกิดการติดเชื้อที่ต่อยอดให้เกิดการอักเสบตามมา

• โรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน เป็นต้น
• ปัจจัยอื่นๆ เช่น อุบัติเหตุได้รับบาดเจ็บ หรือการผ่าตัดบริเวณใกล้เคียง

เช็กลิสต์! ต่อมน้ำลายอักเสบ อาการเป็นอย่างไร ?

ทั่วไปแล้วอาการของต่อมน้ำลายอักเสบนั้นจะแบ่งเป็น 2 แบบ คือ แบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง โดยมีลักษณะอาการที่สังเกตได้ ดังนี้ 

• ปวดตามใบหน้าโดยเฉพาะข้างกกหู หรือใต้กราม ซึ่งเป็นตำแหน่งของต่อมน้ำลาย  
• ใบหน้าบวมผิดรูปและแดง เมื่อเกิดการอักเสบต่อมน้ำลายจะบวม แดงและร้อน ซึ่งในคนที่มีการอักเสบมากๆ อาจทำให้ใบหน้าดูเบี้ยวผิดรูปจนสังเกตได้
• มีไข้ อ่อนเพลีย โดยส่วนมากจะมีอาการไข้ต่ำและอ่อนเพลียเนื่องจากเกิดการอักเสบ แต่หากเกิดจากการติดเชื้อไวรัสคางทูมจะทำให้มีไข้สูงได้
• มีหนองปนน้ำลาย บางรายอาจมีหนองไหลออกมาปนกับน้ำลายได้ หรืออาจพบว่ามีตุ่มหนองเกิดขึ้นในช่องปากได้
• รสชาติน้ำลายเปลี่ยน เนื่องจากมีหนองไหลมาผสมกับน้ำลาย ผู้ที่มีอาการต่อมน้ำลายอักเสบจึงมักรู้สึกได้ว่ารสชาติน้ำลายนั้นเปลี่ยนไป
• ปากแห้ง เนื่องจากเกิดการอักเสบ ติดเชื้อที่บริเวณต่อมน้ำลาย การไหลเวียนของน้ำลายลดน้อยลง จึงทำให้รู้สึกว่าปากแห้งมากขึ้นได้เช่นกัน

นอกจากนี้ในรายที่เป็นต่อมน้ำลายอักเสบเรื้อรัง อาการบวมมักจะเป็นๆ หายๆ โดยเฉพาะเมื่อต้องรับประทานอาหาร ก่อนและระหว่างรับประทานอาหารจะรู้สึกเจ็บ ปวดและบวม แต่เมื่อรับประทานไปได้สักพักก็จะยุบ เนื่องจากต่อมน้ำลายได้หลั่งน้ำลายออกมา ทำให้อาการบวมลดลงนั่นเอง 

แนวทางการรักษาต่อมน้ำลายอักเสบ

สำหรับการรักษาต่อมน้ำลายอักเสบจะเป็นการรักษาที่ต้นตอสาเหตุ รักษาตามอาการร่วมกับการดูแลตัวเอง เช่น ดื่มน้ำให้เหมาะสม รักษาสุขภาพช่องปากและฟันให้สะอาดเสมอ ไม่ให้เกิดเป็นซ้ำ ซึ่งหากท่านใดที่พบว่าตัวเองมีอาการดังที่กล่าวข้างต้น หรือสงสัยว่าเป็นต่อมน้ำลายอักเสบ แนะนำให้เข้าพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม 

เห็นไหมว่าต่อมน้ำลายอักเสบเป็นปัญหาสุขภาพที่ไม่ควรมองข้าม และแม้ว่าจะมีอาการไม่รุนแรง เช่น บวม ปวดเล็กน้อย รวมถึงอาจหายได้เองด้วยการดูแลตนเอง เช่น ดื่มน้ำมากๆ ประคบอุ่น บ้วนปากด้วยน้ำเกลือได้ แต่หากพบอาการรุนแรง หรือมีไข้  มีหนองไหลปนน้ำลาย ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม เพราะหากปล่อยทิ้งไว้อาจลุกลามไปยังเนื้อเยื่อบริเวณศีรษะและคอ ซึ่งอาจทำให้มีความเสี่ยงต่อชีวิตได้  

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมและนัดหมายแพทย์ได้ที่
ศูนย์หู คอ จมูก ชั้น 5 โรงพยาบาลวิมุต 
เวลาทำการ 08:00 - 20:00 น. โทร. 0-2079-0050 
หรือดาวน์โหลด ViMUT Application เพื่อนัดหมายแพทย์ หรือบริการปรึกษาหมอออนไลน์ 

ทุกปัญหาสุขภาพ ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางออนไลน์ ที่พร้อมดูแลคุณด้วยความใส่ใจ